.svg)
ABIKEI TOKTAMYSULY`S KYLKOBYZ
Abikei Toktamysuly was a student of the talented kylkobyz master Ykhlas Dukenuly. He was known for performing Ykhlas’ celebrated kui, such as “Kazan” (The cauldron), “Kambar batyr” (Kambar the hero), and “Erden”. Among Abikei’s own works, the kui “Zhalgyz ayak” (The lone step) is especially popular among the people.
Abikei Toktamysuly’s kylkobyz is a two-stringed, bowed musical instrument with a teardrop shape, carved from a single piece of redwood. Its color is a rich brown, and the strings are made from horsehair. A leather membrane is stretched over the soundboard, secured to the back of the body with rawhide straps. This valuable instrument was preserved as part of the nation’s cultural heritage by the renowned kobyz performer Smagul (Smatai) Umbetbayev. In 1982, his mother, Orynsha Umbetbayeva, donated it to the museum collection. The full length is 69 cm, the soundboard measures 38 cm, and the headpiece is 10 cm.
ӘБІКЕЙ ТОҚТАМЫСҰЛЫНЫҢ ҚЫЛҚОБЫЗЫ
Әбікей – қазақтың талантты күйшісі Ықылас Дүкенұлының шәкірті. Ол Ықыластың «Қазан», «Қамбар батыр», «Ерден» атты күйлерін жеткізуші. Әбікейдің «Жалғыз аяқ» күйі халық арасында кеңінен танымал.
Әбікей Тоқтамысұлының қылқобызы – екі ішекті, ысқымен орындалатын музыкалық аспап. Жұмыр шанақты аспап қызыл ағаштан шауып жасалған. Түсі – қоңыр. Ішектері аттың қылынан тағылған. Бет терісі – теріден тартылып, шанақтың артына қайыспен айналдыра тартып ұстатылған. Аспапты атақты қобызшы Смағұл (Сматай) Үмбетбаев ұлт қазынасы ретінде өзінде сақтап келген. 1982 жылы С. Үмбетбаевтың анасы Орынша Үмбетбаева аспапты музей қорына тапсырған. Аспаптың ұзындығы – 69 см, бет шанағы – 38 см, басы – 10 см.
Kobyz
The kobyz is an ancient bowed-stringed instrument of the Kazakh people. Traditionally, it is carved from a single piece of birch or juniper wood and consists of three main parts. A leather membrane is stretched over the lower part of the body, with a bridge inserted beneath the strings, which are made from horsehair. The instrument offers rich expressive possibilities and a diverse sound palette, capable of beautifully imitating the sounds of nature.
Historically, the kobyz was regarded as a central attribute of shamanic rituals. The last master of classical kobyz music is considered to be Ykhlas Dukenuly, who was born in the mid-19th century. Renowned kobyz performers such as Daulet Myktybayev (1904–1976) and Zhappas Kalambaev (1909–1970) played a crucial role in preserving the instrument’s unique traditions and qualities. Thanks to their efforts, the knowledge and legacy of the kobyz have survived to this day. They were also pioneers in bringing the kobyz to the concert stage and, in 1968, introduced it as an academic subject at the Almaty Conservatory.
Қобыз
Қобыз – қазақ халқының көне ішекті-ыспалы музыкалық аспабы.
Қобыз қайың, арша сияқты ағаштардың тұтас бөлігінен шауып жасалады. Бас, кеуде, аяқ деген үш бөліктен тұрады. Төменгі бөлігі терімен қапталып, оған тиек қойылады. Екі ішегі жылқы қылынан тартылады. Аспаптың мүмкіндігі зор — түрлі дыбысты, соның ішінде табиғи дыбыстарды айнытпай жеткізе алады.
Әуел бастан-ақ қобыз – бақсының, бақсылық дәстүрінің құралы деген ұғым қалыптасқан. Классикалық қобыз музыкасының аты аңызға айналған ең соңғы хас шебері — XIX ғасырдың ортасында дүниеге келген Ықылас Дүкенұлы. Бірегей ірі қобызшылар Дәулет Мықтыбаев (1904–1976) пен Жаппас Қаламбаев (1909–1970) — осы қос тарланның зор еңбегінің арқасында қобыз аспабының барлық қыры мен сыры, құпиясы мен қасиеті ұрпақтан ұрпаққа беріліп, өткеннің баға жетпес асыл мұрасы бүгінгі күнге дейін жетті. Қобызда ойнап, алғаш рет оны концерттік эстрадаға шығарған, сондай-ақ 1968 жылы Алматы консерваториясында ашылған қылқобыз класына алғашқы болып сабақ берген де осы екі өнерпаз еді.
Narkobyz
The narkobyz is one of the most ancient and rare traditional musical instruments of the Kazakh people and is considered an archaic form of the kobyz.
The instrument is carved from a single piece of wood, which gives it both a unique shape and a distinctive sound. Its body consists of two main parts: the smaller lower section is covered with leather, while the larger upper part is left open to allow free sound resonance. Two special sound holes are located on the sides of the body to enhance sound projection. At the top of the instrument, five metal pendants are attached. These serve not only as decorative elements but also enrich the instrument’s timbre. Additionally, two more metal pendants are fixed to the lower part of the body. The strings are traditionally made from horsehair. The narkobyz is played with a bow, also strung with horsehair and shaped like a traditional archery bow.
Нарқобыз
Нарқобыз — қазақтың ежелгі және сирек кездесетін музыкалық аспаптарының бірі, қобыздың архаикалық түрі болып саналады. Бұл аспап тұтас ағаштан ойып жасалады, сондықтан оның формасы да, үні де ерекше. Шанағы екі бөліктен тұрады: төменгі шағын бөлігі терімен қапталған, ал жоғарғы жағы ашық, дыбысты еркін шығару үшін жасалған. Шанақтың екі бүйірінде дыбыс шығуына көмектесетін арнайы ойықтар бар. Аспаптың басында темірден жасалған бес салпыншақ ілінген, олар сәндік қызмет атқарумен қатар, нарқобыздың үнін байыта түседі. Шанақтың төменгі бөлігінде тағы екі темір салпыншақ орналасқан. Ішектері дәстүрге сай аттың қылынан жасалған. Нарқобыз ысқышпен ойналады, оның өзі де ат қылынан жасалып, садақ пішіндес болады.