Asatayak
Asatayak is an ancient musical instrument of the Kazakh people. Historically, it was used by priests and shamans during rituals and spiritual ceremonies. In such contexts, it often accompanied other sacred instruments like the kylkobyz and dauylpaz.
Mentions of the asatayak appear in the works of ethnographers and scholars such as G.M. Bronevsky, P. Beketov, R.A. Pfenning, Ch. Valikhanov, B. Sarybayev, among others. Today, asatayak has found a renewed life in folklore and ethnographic orchestras and ensembles, including “Otyrar Sazy,” “Sazgen,” “Sherter,” and others.
Construction of the Instrument
Depending on its design, asatayak may take on various forms — dome-shaped, flat-headed, crescent-shaped, snake-headed, elongated, or scoop-like. It is typically played by shaking or jingling it in rhythm. The instrument is usually made from durable woods such as oak, maple, birch, or hawthorn. Its front is often adorned with decorative pendants, rings, and bells, contributing both to its visual and acoustic character.
Асатаяқ
Асатаяқ – қазақ халқының ежелгі музыкалық аспабы. Асатаяқты абыздар мен бақсылар ұстанған. Бақсылар асатаяқты қылқобыз бен дауылпаз үніне қосып қолданатын болған. Асатаяқ туралы деректер
Г.М. Броневский, П. Бекетов, Р.А. Пфеннинг, Ш. Уәлиханов, Б. Сарыбаев т.б. зерттеуші-этнографтардың еңбектерінде кездеседі.Асатаяқ қазіргі кезде «Отырар сазы», «Сазген», «Шертер» т.б. музыкалық фольклорлық-этнографиялық оркестрлер мен ансамбльдерде қолданады.
Аспаптың жасалу технологиясы
Асатаяқтың жасалу тәсіліне қарай «күмбезді», «жалпақ басты», «ай басты», «жылан басты», «сопақша», «қалақша», т.б. болып келеді. Оларды ырғақтатып, сілкіп, шайқап ойнайды. Асатаяқ емен, үйеңкі, қайың, долана сияқты қатты ағаштардан жасалады. Бетіне әр түрлі шулы дыбыс беретін темір салпыншақтар, сақиналар, шығыршықтар тағылады.
Dudyga
Dudyga is a traditional percussion and noise-maker musical instrument of the Kazakh people. Historically, it was used by military commanders and batyrs (warriors) during military campaigns.
In Kazakh oral literature, it is mentioned in lines such as:
«Dudyga kagyp, syrnaiyn tartyp» («Beating the dudyga, playing the syrnai») and «Dudyga silkip kagaiyn, dushpanga oiran salaiyn» («Let me shake and strike the dudyga, to bring ruin upon the enemy»).
Construction of the Instrument
Visually, the instrument resembles a buckle. It consists of a long handle and an octagonal oval-shaped body. Oak pendants are attached to the outer side with rawhide straps. The craftsmanship involved in making a dudyga is complex, that is why it is rarely found in everyday life. Tanned hide (often goatskin) is stretched over the wooden body, and small rattles are fixed inside. The outer body and handle are decorated, with small oak pendants added. When shaken, these pendants strike the leather surface, creating a sound that resembles multiple dauyl drums being played at once.
Дудыға
Дудыға – қазақтың соқпалы-шулы музыкалық аспабы. Әу баста бұл аспапты әскербасылар мен батырлар жорық кезінде ұстайтын болған.
Бұл туралы ауыз әдебиеті үлгілеріндегі: «Дудыға қағып, сырнайын тартып» немесе «Дудыға сілкіп қағайын, Дұшпанға ойран салайын», – деп келетін жыр жолдарынан аңғарылады.
Аспаптың жасалу технологиясы
Дудығаның сырт пішіні кәдімгі ұршыққа ұқсас келеді, қолға ұстауға ыңғайлы ұзын сабы, сапқа бекітілген сегіз қырлы, күмбезді сопақша шанағы, шанақ сыртында қайысқа байланған, қатты ағаштан жасалған салпыншақ түймелері болады. Аспап шанағы малдың (көбінесе ешкі) шала иленген жұқа терісімен қапталады, шанақ ішіне ұсақ сылдырмақтар ілінеді. Сап пен шанақ сыртқы әшекейленіп, басына шашақ тағылады. Сілкіп ойнаған кезде тұтқасының екі жағына ілінген қаққыштары ерсілі-қарсылы керілген көнге соғылып, құдды бірнеше дабыл дүңкілдеп тұрғандай дыбыс шығарады.