NURGISA TLENDIEV (1925-1998)
Nurgisa Tlendiev, a renowned kui composer, conductor, talented dombra performer, and National Hero of Kazakhstan, was born in 1925 in the village of Shilikemer, Ili District, Almaty Region.
He holds a special place in the history of Kazakh music. Tlendiev is the author of over 500 musical works. His rich legacy encompasses a wide range of genres: songs, kui, romances, overtures, cantatas, poems, operas, and ballets. In 1980, he founded the Kazakh Academic Folklore and Ethnographic Orchestra «Otyrar Sazy», which became a cultural milestone in Kazakh music.
His famous works such as «Sarzhailau» (Mountain pasture), «Alkissa», «Arman» (Dream), «Ata tolgauy» (The ancestor’s reflection), «Akku» (The swan), «Kosh kerueni» (Caravan migration), «Farabi sazy» (The melody of Farabi), «Alatau», and «Ak kusym» (My white bird) have enriched the golden fund of Kazakh music and stand as pearls of national heritage.
Nurgisa Tlendiev’s dombra is a two-stringed, teardrop-shaped musical instrument, crafted in the 1950s–1960s according to a factory model. The dombra, which was always tuned to G (sol), accompanied the creation of music for films, theater productions, and animated films. In 2011, the composer’s wife Dariga Tlendieva donated this priceless instrument to the Museum of folk musical instruments named after Ykhlas, ensuring its preservation for future generations. The “Dariga” dombra is a reflection of Nurgisa Tlendiev’s life and creative legacy. This instrument was gifted to the composer in 1937 by Akhmet Zhubanov himself. It was crafted by the renowned master Emmanuel Romanenko from the city of Tula, one of the artisans who contributed to the professional development of Kazakh musical instruments. The dombra was more than just a musical instrument — it was Nurgisa’s spiritual companion. He named it after his beloved wife, Dariga Tlendieva, and cherished it like a treasure until the end of his life.
НҰРҒИСА ТІЛЕНДИЕВ (1925-1998)
Күйші-композитор, дирижер, дәулескер домбырашы, Қазақстанның Халық қаһарманы Нұрғиса Тілендиев 1925 жылы Алматы облысы, Іле ауданы, Шилікемер ауылында дүниеге келген.
Нұрғиса Тілендиевтің қазақ музыкасы тарихында алатын орны зор. Ол композитор, дирижер, орындаушы ретінде өшпес із қалдырды. Нұрғиса Тілендиев – 500-ден астам музыкалық туындының авторы. Оның мол мұрасының жанрлық аясы тым кең: ән, күй, романс, увертюра, кантата, поэма, опера, балет сынды түрлі жанрларды қамтиды. Сонымен қатар, талантты композитор 1980 жылы Қазақ академиялық фольклорлық-этнографиялық «Отырар сазы» оркестрін ұйымдастырды. Нұрғиса Тілендиевтің «Саржайлау», «Әлқисса», «Арман», «Ата толғауы», «Аққу», «Көш керуені», «Фараби сазы», «Алатау», «Ақ құсым» сияқты көптеген шығармалары қазақ музыкасының алтын қорын байытып, ұлттық мәдениетіміздің жауһарлары қатарына қосылды.
Нұрғиса Тілендиевтің домбырасы – екі ішекті, жұмыр шанақты музыкалық аспап, түсі – қоңыр. ХХ ғасырдың 50–60 жылдарында фабрикалық үлгіде жасалған. Үнемі «соль» (G) күйіне бұралып ойнайтын бұл домбырамен кино, спектакльдер мен мультфильмдерге көптеген музыкалық шығармалар жазылды.
2011 жылы композитордың жұбайы Дариға Тілендиева жәдігерді Алматы қаласындағы Ықылас атындағы халық музыкалық аспаптар музейіне тапсырды, және қазіргі таңда аспап аталған музейде сақтаулы тұр.
«Дариға» домбырасы – Нұрғиса Тілендиевтің шығармашылығының айнасы. Бұл аспап 1937 жылы композиторға Ахмет Жұбановтың өзі сыйлаған. Оны дайындаған – Тула қаласының әйгілі шебері Эмануэль Романенко, қазақ аспаптарын кәсіби жетілдіруге атсалысқан шеберлердің бірі. Домбыра тек музыкалық аспап емес – ол Нұрғисаның рухани серігі болды. Нұрғиса ағамыз бұл домбыраны өзінің жары Дариға Тілендиеваның есімімен атап, өмірінің соңына дейін көзінің қарашығындай сақтаған.